Pracę manewrową wolno wykonywać pod kierownictwem pracownika posiadającego odpowiednie kwalifikacje, zwanego kierownikiem manewrów.
Kierownik manewrów wykonuje je sam albo za pomocą przydzielonych mu pracowników.
Kierownik manewrów jest odpowiedzialny za bezpieczne, celowe i terminowe wykonywanie pracy manewrowej.
Kierownikiem manewrów może być:
- ustawiacz;
- kierownik pociągu;
- dyżurny ruchu;
- nastawniczy (zwrotniczy) przy niepilotowanych jazdach pojazdów trakcyjnych luzem;
- inny pracownik posiadający kwalifikacje wymagane do wykonania czynności ustawiacza lub kierownika pociągu.
Kierownikowi manewrów może być przydzielona do wykonania pracy manewrowej potrzebna liczba:
- manewrowych;
- konduktów;
- innych pracowników posiadających kwalifikacje do wykonania czynności manewrowego lub konduktora. Kierownik manewrów, stosownie do potrzeby i okoliczności, wykonuje również czynności manewrowego.
Zespół pracowników złożony z ustawiacza i z jednego lub więcej manewrowych nazywa się drużyną manewrową.
Postanowienia dotyczące drużyn manewrowych obowiązują również innych pracowników wykonujących czynności kierownika manewrów, jak również przydzielonych mu pracowników do wykonywania czynności manewrowych.
Jeżeli kierownik manewrów wykonuje pracą manewrową bez udziału manewrowego lub innego pracownika posiadającego odpowiednie kwalifikacje, nie wolno wówczas odrzucać taboru. Ograniczenie to obowiązuje również w przypadku wykonywania manewrów przez
samego manewrowego (na polecenie kierownika manewrów).
Kierownik manewrów lub na jego polecenie manewrowy może jednoosobowo wykonywać następujące prace manewrowe:
1) z włączonym hamulcem zespolonym:
- przestawiać próżne składy pasażerskie; wagony spalinowe zajęte przez podróżnych powinny być w czasie przestawiania ich na tory odjazdowe lub w celu zmiany kierunku jazdy prowadzone przez maszynistę z przedniej kabiny patrząc w kierunku jazdy;
- wyciągać bez zmiany kierunku jazdy składy pociągów towarowych z torów przyjazdowych na tory wyciągowe, z torów kierunkowych na tory odjazdowe, itp.;
- przestawiać z toru na tor (ze zmianą kierunku jazdy) składy towarowe o długości nie przekraczającej 30 wagonów dwuosiowych (l wagon 4-osiowy traktować należy jak 2 wagony 2-osiowe);
- w przypadku przestawiania składów pociągowych lub manewrowych w na sygnały manewrowe podawane na sygnalizatorach, gdy lokomotywa manewrowa i pracownik przestawiający skład posiada sprawny radiotelefon – można przestawiać składy pociągowe lub manewrowe bez ograniczeń długości.
2) przestawiać bez czynnego hamulca zespolonego wagony w ilości nieprzekraczającej 4 sztuk;
3) przemieszczać wagony w obrębie podciągarki wagonów w ilości określonej w regulaminie technicznym (regulaminie pracy transportu kolejowego na bocznicy). Podstawianie pod perony próżnych składów pociągów pasażerskich, prowadzonych
z przedniej kabiny patrząc w kierunku jazdy, może odbywać się bez pilotowania.
Kto jest kierownikiem manewrów oraz czy i ilu przydziela mu się pracowników, ustala się w regulaminie technicznym lub Regulaminie bocznicy. Maszynista lokomotywy manewrującego taboru powinien wiedzieć, który pracownik jest kierownikiem manewrów.
Gdy kierownictwo manewrów obejmie inny pracownik lub gdy wykonanie pewnych ruchów manewrowych kierownik manewrów poleci innemu uprawnionemu pracownikowi, należy powiadomić o tym maszynistę. W manewrach biorą udział również nastawniczowie, zwrotniczowie i drużyny trakcyjne.
Do regulowania pracy kilku lokomotyw manewrowych na stacji i do bezpośredniego nadzoru nad ich pracą może być wyznaczony dyżurny ruchu manewrowy lub starszy ustawiacz.
Wydawanie poleceń i regulowanie pracy manewrowej w sposób zapewniający jej wykonanie we właściwym czasie, z zachowaniem bezpieczeństwa ruchu oraz nadzorowanie tej pracy należy do obowiązków dyżurnego ruchu.
Lokomotywy manewrowe o mocy 300 KM i większej powinny być obsługiwane przez drużyny dwuosobowe. W zależności od rodzaju wykonywanych prac i warunków miejscowych zgodę na obsługę jednoosobową lokomotyw o mocy większej niż 300 KM może udzielić dyrektor zakładu taboru po uprzednim uzgodnieniu z właściwymi zakładami infrastruktury kolejowej, zakładami przewozów pasażerskich, zakładami przewozów towarowych lub zakładami elektroenergetyki kolejowej. Lokomotywy spalinowe manewrowe o mocy mniejszej niż 300 KM mogą mieć obsługę jednoosobową; w razie jednak wyjazdu takiej lokomotywy na szlak, oprócz maszynisty powinien na niej znajdować się pomocnik maszynisty lub inny pracownik kolejowy znający instrukcji sygnalizacji na PKP Ie-1(E-1) i pouczony każdorazowo przez maszynistę o sposobie hamowania i zatrzymania lokomotywy, z odnotowaniem tego faktu w wykazie pracy pojazdów i drużyn trakcyjnych lub książce pokładowej.
Podczas manewrowania drużyna trakcyjna powinna znajdować się w pełnym składzie na pojeździe trakcyjnym, a w czasie przerwy w pracy pojazd trakcyjny powinien być dozorowany przynajmniej przez jednego pracownika z drużyny trakcyjnej.
Przy jednoosobowej obsadzie lokomotywy manewrowej maszynista może podczas przerwy w pracy opuścić lokomotywę po uprzednim zabezpieczeniu jej przed uruchomieniem.
Przy manewrach wagonem silnikowym, lokomotywą dwukabinową, spalinowym autobusem szynowym oraz przy przestawieniu składów złożonych z elektrycznych zespołów trakcyjnych, maszynista powinien zająć czołową kabinę sterowniczą. Nie dotyczy to spychania wagonów lokomotywą dwukabinową – w takim przypadku maszynista powinien zająć miejsce w tej kabinie, z której ma lepsze warunki obserwacji spychanego składu, drogi przebiegu i drużyny manewrowej.
